Voorwaarden gebruik RAW-systematiek: hoe zit dat?

Op 8 juli 2021 publiceerde de commissie van aanbestedingsexperts een advies (advies 593) op hun website dat onze aandacht trok. Het advies volgt op een klacht van een aannemer die in wil schrijven op een werk waar een aanbestedende dienst in een RAW-bestek werkmaterieel voorschrijft. Dit zou in strijd zijn met het proportionalieitsbeginsel, is zijn betoog. Volgens de aannemer heeft de opdrachtgever onvoldoende gemotiveerd waarom er wordt afgeweken van de uitgangspunten van de RAW-systematiek (jaarversie 2015) waarin is gesteld dat de wijze van uitvoering van een werk aan een aannemer overgelaten moet worden.

De commissie stelt in dit advies dat de RAW-systematiek, net als de UAV 2012 en UAVgc-2005, paritair is opgesteld. Volgens voorschrift 3.9C van de Gids Proportionaliteit dient een aanbesteder, bij het voorschrijven en toepassen van paritair vastgestelde voorwaarden, deugdelijk te kunnen motiveren waarom er wordt afgeweken van de voorwaarden. De aanbesteder heeft dat in dit geval niet gedaan.

Wij constateren dat er regelmatig in bestekken wordt afgeweken van de fundamentele uitgangspunten van de RAW-systematiek. Soms wordt CROW gevraagd een bestekscontrole uit te voeren. Na een controle gaan we altijd in gesprek met de bestekschrijver om onze bevindingen door te nemen. Hieruit blijkt dat als in het bestek wordt afgeweken van de uitgangspunten van de RAW-Systematiek dit niet te wijten is aan opzet, maar aan onwetendheid. Maar een bestekschrijver weet vaak niet wat de gevolgen hiervan kunnen zijn. Voor ons als CROW aanleiding om met deze blog aandacht te besteden aan dit onderwerp.

Afwijken van de RAW-systematiek, hoe zit dat?

Mag er dan helemaal niet worden afgeweken? Afwijken mag zeker, maar niet van de uitgangspunten van de systematiek. Afwijken kan bijvoorbeeld wel op specifieke technische eisen (voorbeeld: de toegestane afwijking in vlakheid van elementenverhardingen of de verdichtingsgraad van grond). Sterker nog: in de Standaard RAW Bepalingen wordt soms alleen een eis opgenomen als ‘vangnet’ en is het juist de bedoeling in het bestek een project specifieke eis op te nemen. De boodschap daarbij is echter wel dat de eis technisch uitvoerbaar moet zijn en je altijd als bestekschrijver moet bedenken wat de gevolgen zijn van de afwijking.

Als toleranties te klein worden door een aanpassing van een eis in het bestek, kan dit gevolgen hebben voor de uitvoerbaarheid van het werk. Daarnaast zal het over het algemeen gevolgen hebben voor de inschrijfprijs maar ook bestaat de kans dat hierdoor inschrijvers afhaken omdat de risico’s te groot zijn. Kortom: ook hierbij geldt dat je als bestekschrijver bij iedere afwijking moet kunnen motiveren waarom je wilt afwijken. Hierdoor wordt je gedwongen om zorgvuldig af te wegen wat je doet.

Hoe zit het dan met de uitgangspunten? Laat ik beginnen om ze eens op een rij te zetten:

1. De UAV-2012 is van toepassing
2. Opdrachtgever en aannemer zijn gelijkwaardig
3. De aannemer heeft vrijheid in de wijze van uitvoeren
4. Het bestek bevat duidelijke en eenduidige besteksinformatie
5. Het bestek bevat resultaatgerichte beschrijvingen
6. Het bestek bevat kostenhomogene beschrijvingen
7. Betalen naar productie

Tijdens de RAW cursussen besteden we aandacht aan deze zeven uitgangspunten. De boodschap daarbij is dat als er op een of meer van de uitgangspunten wordt afgeweken het ‘RAW-bouwwerk’ gaat wankelen. In feite ben je daarmee namelijk aan het ‘zagen’ aan de fundamenten van de RAW. Los van de risico’s (uitvoerbaarheid, kosten en kans dat inschrijvers afhaken of niet inschrijven) wordt hiermee de systematiek als systeem zelf aangetast. De boodschap is om deze reden dan ook om niet van de uitgangspunten af te wijken. In de cursussen geven we daarnaast aan dat in een RAW-bestek in principe alleen het ‘wat’ wordt omschreven maar niet het ‘hoe’. Dit is als derde punt genoemd in de lijst met uitgangspunten en ook precies waar bovengenoemd advies op in gaat.

Voorwaarden RAW-systematiek

Om RAW te kunnen gebruiken moet een organisatie een overeenkomst met CROW ondertekenen. De voorwaarden zijn achterin de Standaard RAW Bepalingen, in bijlage III, opgenomen. In de overeenkomst zijn rechten en plichten opgenomen. In artikel V van de voorwaarden RAW-systematiek staat in lid 1 dat gebruikers verplicht zijn de RAW-systematiek volledig en ongewijzigd toe te passen. Door af te wijken van de uitgangspunten voldoet een gebruiker dus niet aan artikel V. In lid 2 van dit zelfde artikel staat dat CROW gerechtigd is om een gebruiker van de RAW-systematiek, het gebruik ervan te ontzeggen als hij doorgaat met het afwijken ondanks herhaaldelijk hierop door CROW gewezen te zijn. Nu zal dat in de praktijk niet snel voorkomen maar het geeft wel aan dat de voorwaarden niet vrijblijvend zijn.

Het is dus niet alleen verstandig, maar zelfs een voorwaarde voor het toepassen en gebruik van de RAW-systematiek, om je aan de uitgangspunten te houden.

Pariteit

In het advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts wordt de pariteit genoemd in relatie tot de Gids Proportionaliteit. Een logische constatering aangezien de RAW-systematiek met behulp van paritair samengestelde werkgroepen en commissies tot stand komt, via een strikte procedure (zie ook dit RAWeetje: link). Door een werkgroep opgestelde eisen worden door alle werkgroepleden en hun eventuele achterban zorgvuldig afgewogen. Het resultaat is hierdoor altijd een compromis die door alle partijen gedragen wordt. Dit is het kenmerk van pariteit wat er voor zorgt dat hetgeen bedacht wordt en als eis op papier wordt gezet in de praktijk ook gedragen wordt door de hele (infra)sector. Als daar nu eenzijdig van afgeweken wordt, kan het niet anders dan dat het consequenties heeft. De kans is aanwezig dat deze afwijkende eisen vervolgens in het nadeel zijn van de aannemer. Dit is zeker het geval als de afwijking betrekking heeft op de uitgangspunten van de RAW-systematiek.

Helpdesk

Ben je zelf bezig met een bestek en twijfel je of een eigen geformuleerde eis of een afwijkende eis wel aan de voorwaarden van de RAW-systematiek voldoet? Neem dan contact op met de helpdesk door een mail te sturen naar helpdesk@crow.nl of maak gebruik van de mogelijkheid je bestek te laten controleren door CROW. Over het algemeen doen we dit kosteloos. Ook een bestekscontrole kan via de helpdesk worden aangevraagd.